Киргизско-русский словарь - түр

түр I

1. вид, форма;

айыл чарба продукциясынын түрлөрү виды сельскохозяйственной продукции;

кең түрдө в широких размерах;

стихиялык түрдө стихийно;

түргө келпринять вид, форму;

жумган көзүм ачылбай, түргө келип карыпмын фольк. я дожил (букв. дошёл) до такой старости, что зажмуренные глаза мои (уже) не открываются;

түргө келтирпонуд. от түргө келпридать вид, форму;

бир түргө салпридать один (общий для многих) вид;

2. орнамент;

түр кийиз южн. орнаментированный войлок;

чытка түр салуучу фабрика ситценабивная фабрика;

улут маданиятынын түрү форма национальной культуры;

түрү жаман или түрү бузук он замышляет неладное;

...түрү бар похоже, что он...;

түшүнгөндөй түрү бар похоже, что он понял;

келе турган түрү барбы? можно ли думать, что он явится?

ала турган түрү жок не похоже, что он возьмёт;

түр салпринимать грозный вид;

турду баатыр Табылды, туйгун куштай түр салып фольк. встал богатырь Табылды, приняв вид кречета;

түр керсөтустрашать.

түрII

1. заворачивать, засучивать (напр. рукава, штанины), поднимать (напр. подол, полу);

билек тур-

1) засучить рукава;

2) перен. энергично взяться за дело;

уяты бар азамат ишке түрсүн билегин стих. молодец, у которого есть совесть, пусть энергично берётся за дело;

эшик түроткрывать (поднимать) дверь (войлочную в юрте);

көтүн түрүп, балак алды оголив ему зад, выпороли;

түрө кийнадеть (шапку), завернув края;

башында тери малакай, түрө кийип коюптур стих. у шапки, которая у него на голове, он завернул края;

2. перен. тщательно обследовать, осматривать;

Ысык-Көлгө жеткенде, көлдүн башын түргөндө фольк. когда он достиг Иссык-Куля, когда он тщательно обследовал верхнюю часть озера;

турө или түрүп все, всё; сплошь, массой;

төгөрөктүн баарынан түрө келдиң, калайык фольк. вы, люди, явились все со всей округи;

душмандан түрө кол келет фольк. со стороны врагов движется войско лавиной;

карыздардын түтүнүн түрө кыдырып обходя дворы всех должников;

үйдү түрө кыдырышып (они) обходя подряд все дома;

түп атаңды түрүп айт о своём предке скажи всё (какого ты рода-племени, кто твои предки по мужской линии и т.п.);

кулак түр(см. кулак I).